Nederlanders vinden het lastig om tijd vrij te maken voor lezen, met name jongvolwassenen
26 september 2023 08:39
We lezen steeds minder een echt boek of een tijdschrift. Dit komt mede doordat er tegenwoordig steeds meer afleidingsfactoren zijn, met name van andere media en digitale middelen, en we tijdstekort ervaren. Hierdoor schieten zaken als lezen er vaak bij in. Met name bij jongvolwassenen is dit een probleem. Toch voelen we wel de behoefte om meer te lezen. Hoe komen we weer meer aan lezen toe? En waarom is lezen eigenlijk zo belangrijk voor onze hersenen? Deze vragen komen in dit trendrapport aan bod. Het rapport is gebaseerd op een onderzoek van Magazine Media Associatie (M MA) naar stress en lezen onder 1.067 Nederlanders, uitgevoerd door Panelwizard. Het onderzoek is ondersteund en aangevuld met achtergrondinformatie, gerelateerde onderzoeken en interviews.
Stress en ontspanning
Dagelijks hebben veel mensen wel eens te maken met stress of spanning. Mensen ervaren bijvoorbeeld stress door drukte op werk, hun studie of door privézaken. Ook hebben we soms (gezonde) spanning voor een sollicitatiegesprek, een tandartsbezoek of belangrijke examens. Uit het onderzoek naar stress en lezen door Magazine Media Associatie (MMA) onder 1.067 Nederlanders, uitgevoerd door Panelwizard, blijkt dat 78 procent van de Nederlanders wel eens stress ervaart. Volgens de Hersenstichting hebben we echter stress nodig.
(Gezonde) stress is nuttig, omdat het ons energie en focus geeft, en het zowel ons lichaam als onze geest prikkelt. Wel is een goede balans tussen spanning én ontspanning ontzettend belangrijk om onze hersenen ook weer rust en ruimte te geven om te herstellen. Om aan die spanning of stress te ontsnappen, moeten we momenten vol prikkels afwisselen met momenten met minimale prikkels (Hersenstichting, n.d.). We doen daarom talloze dingen ter ontspanning. Denk aan hardlopen, koken, schaken, zwemmen, meditatie, of bijvoorbeeld lezen. Ruim twee derde van de Nederlanders geeft in het onderzoek door MMA en Panelwizard aan dat lezen hen helpt te ontspannen.
Lezen tegen stress
Dat lezen ter ontspanning helpt is geen verrassing. Lezen is namelijk een prikkelarme activiteit en helpt bij de vermindering van stress. Dat blijkt onder meer uit een onderzoek door de Universiteit van Sussex (2009). Zo is aangetoond dat lezen tot wel 68 procent van onze stress kan verminderen. Lezen zorgt voor afleiding van onze dagelijkse stressfactoren én ontspanning van het lichaam waarbij onze hartslag omlaag gaat en onze spieren ontspannen.
Naast ontspanning van het lichaam kan lezen ook een vermindering van wat meer negatieve emoties teweeg brengen. Denk hierbij aan stress, somberheid, agitatie of angstgevoelens, legt hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder uit. ll Cognitieve inspanning, zoals lezen, activeert netwerken in de hersenen die als functie hebben het controleren en reguleren van emoties."
Moeite met tijd vrijmaken
Nederlanders lezen echter minder dan ze zouden willen. Dat blijkt uit het onderzoek door MMA en Panelwizard. Van de mensen die nu wel aan lezen toekomen, leest 53 procent korter dan ze zouden willen. 12 procent leest zelfs helemaal niet. Ook Harriet Schrier, directeur van de Magazine Media Associatie, ziet dit terug in de cijfers over magazines: "Het gemiddeld aantal magazine nummers dat een persoon gemiddeld per jaar in Nederland leest zien wij de afgelopen jaren zakken. In 2020 waren dit nog gemiddeld 24 nummers per persoon per jaar. In 2022 is dat al gezakt naar 20 nummers."
De oorzaak? Iets meer dan de helft van de Nederlanders geeft in het onderzoek aan het lastig te vinden om tijd vrij te maken voor lezen. Dat kan natuurlijk verschillende redenen hebben, en dat verschilt ook per individu, maar een mogelijk grote boosdoener is de invloed van digitale prikkels uit de omgeving.
Digitale prikkels
Sinds het begin van de twintigste eeuw zijn het internet en alle bijbehorende digitale tools en middelen niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. In deze gedigitaliseerde wereld hebben we telefoons, iPads, laptops en streamingdiensten die ons dagelijks afleiden. Ook komen er continu nieuwe apps, series en videospellen uit die onze aandacht opnieuw opeisen. Deze ontwikkelingen brengen ons veel nieuwe mogelijkheden, maar het zorgt ook voor afleiding van onze andere dagelijkse werkzaamheden. Zo geeft 69 procent van de Nederlanders namelijk aan wel eens afgeleid te zijn door digitale prikkels uit hun omgeving. Uit onderzoek blijkt dat we dagelijks zo'n 58 tot 110 keer onze telefoon erbij pakken. Daarnaast ontvangen we continu berichten via WhatsApp, Facebook of via de mail. Een vloedgolf aan digitale prikkels dus. Dit verstoort onze gemoedsrust gemiddeld voor meer dan twintig minuten (Zwaan, 2021).
Uit gerelateerd onderzoek blijkt dan ook dat deze ontwikkeling bij de consument steeds meer leidt tot zorgen over de negatieve gevolgen van schermtijd op onze gezondheid en sociaal gedrag. 53 procent vindt dat zij te veel tijd doorbrengen op hun beeldscherm. 36 procent is bewust bezig met het verminderen van schermtijd (GfK Trends in digitale media, 2022).
Vooral jongvolwassenen maken onvoldoende tijd vrij voor lezen
Met name jongvolwassenen worden veel afgeleid en vinden het lastig om tijd vrij te maken voor lezen. Uit het onderzoek door MMA en Panelwizard blijkt dat maar liefst negen op de tien van de jongvolwassenen, de groep tussen de 18 en 30 jaar, wel eens afgeleid wordt door digitale prikkels uit hun omgeving. Dit is bijna het dubbele ten opzichte van de 60-plussers, met een resultaat van 46 procent. Een significant verschil. Wellicht geen opvallend, maar toch wel een schokkend resultaat. Volgens een studie brengen studenten zelfs zo'n 9 uur per dag door op hun telefoon (Zwaan, 2021). Met alle andere dagelijkse bezigheden blijft er zo weinig tijd over voor andere zaken, zoals lezen. Ook dit is terug te zien in de resultaten uit het onderzoek door MMA en Panelwizard. 67 procent van de Nederlanders tussen de 18 en 30 jaar oud ervaren moeite om tijd vrij te maken voor lezen, ten opzichte van 36 procent in de groep van 60-plussers.
Erik Scherder vindt het jammer dat mensen niet toekomen aan lezen, zeker in vergelijking met de hoeveelheid schermtijd van tegenwoordig. "Lezen is een verrijking van je brein. Je ontwikkelt je, je gaat over dingen nadenken, je gaat fantaseren. Tijdens schermtijd, zeker als je aandacht verdeeld wordt over meerdere media, zoals Twitter, TikTok, Instagram en Facebook, gaat je aandachtscapaciteit juist achteruit. Het zorgt voor een zogeheten brain drain.
Leesdrang is er wel
Toch blijkt ook uit het onderzoek door MMA en Panelwizard dat de Nederlander meer wil lezen. Maar liefst 62 procent geeft aan dit meer te willen doen. Onder de jongvolwassenen, in de leeftijdsgroep van 18 tot 30 jaar, is dit zelfs drie vierde. Nu is de vraag hoe we lezen weer meer in ons systeem krijgen, en hoe we mensen stimuleren om meer te gaan lezen. Volgens Erik Scherder begint dit bij een stukje bewustwording.
Het belang van lezen
Wil je je hersenen zo lang mogelijk vitaal houden? Dan is lezen essentieel. "Je moet jezelf al van jongs af aan inspannen, door bijvoorbeeld aandachtig te lezen. Zo bouw je een cognitieve reserve op. Dit begint al bij kleine kinderen. Ouders spelen een grote rol bij de stimulatie van lezen. Als ouder moet je altijd met het kind in gesprek blijven over de inhoud van de tekst. Ga samen lezen en vraag aan je kind wat bepaalde teksten nu betekenen. Zo komt er diepgang. Maar ook bij volwassenen is dat bewustzijn nog steeds belangrijk. Je moet je ervan bewust zijn dat dingen als schermtijd je hersenen niet traint, in tegendeel zelfs. Lezen is daarentegen wel nuttig. Met lezen doe je moeite en span je je intellectueel in", aldus Scherder.
Je hoeft hiervoor geen structurele lezer te zijn. Scherder: "Op het moment dat je stress of spanning ervaart, kan je gaan lezen ter ontspanning of afleiding. Denk bijvoorbeeld aan een bezoekje bij de huisarts. Zit je gespannen in de wachtkamer? Pak een tijdschrift of boek erbij en lees ter afleiding of ontspanning."
De invloed van magazines op ons leesgedrag
Elke vorm van lezen is dus goed, als je maar moeite doet. Dit betekent ook het lezen van magazines. Met alleen plaatjes kijken en bladeren is de cognitieve inspanning niet hoog genoeg. Wanneer je ook daadwerkelijk de teksten in een tijdschrift leest, dan zorg je ook op die manier voor afleiding en de stimulatie van de goede netwerken in de hersenschors. Uit het MMA Big Mag Onderzoek (2019), uitgevoerd door Blauw Research, blijkt dat jongeren vaker een magazine lezen om ergens helemaal in op te kunnen gaan zonder overprikkeld te raken. Dit is 33 procent onder jongeren ten opzichte van het gemiddelde van 21 procent. Jongeren hebben hier dus meer behoefte aan dan andere generaties.
De vele afbeeldingen in magazines kunnen daarnaast ook een positieve functie hebben bij het lezen. Enerzijds maken we met afbeeldingen of foto's content aantrekkelijker, waardoor we mensen stimuleren om te gaan lezen. Mensen zijn nou eenmaal meer visueel ingesteld. Anderzijds kunnen afbeeldingen ook weer een eigen, al dan niet aanvullend, verhaal vertellen. Neem bijvoorbeeld een goede infographic of een sprekende foto. Een beeld zegt soms meer dan duizend woorden. Beeld kan tekst dus kracht bijzetten. Zo blijkt dat wanneer informatie gekoppeld is aan een relevante afbeelding, het percentage van de onthouden informatie na 3 dagen kan stijgen van 10 naar 65 procent. Tekst en visuele content kunnen elkaar dus goed versterken. Wat ook kan bijdragen aan de stimulatie van het lezen is de manier waarop magazinemerken hun product zo maken dat het gericht is op een specifieke doelgroep. Schrier: "De meeste magazine spreken een hele specifieke doelgroep aan. Denk aan Truckstar voor de transportwereld of Happinez voor mensen geïnteresseerd in persoonlijke groei en spirituele ontwikkeling. De content en bijbehorende tone of voice in het magazine sluit op die manier heel goed aan bij de interesses van mensen. Ook hiermee stimuleer je lezers om te blijven lezen."
Conclusie
Al met al wijst het onderzoek door MMA en Panelwizard uit dat we meer moeten gaan lezen dan we nu doen. En dat geldt voor iedere leeftijd. Door het alledaagse leven van nu komen we er niet echt meer aan toe. Digitale prikkels uit onze omgeving zijn hier mogelijk een grote veroorzaker van. We spenderen veel tijd op onze telefoon en achter beeldschermen waardoor we moeite hebben om tijd vrij te maken voor lezen. Dit terwijl onderzoek juist uitwijst dat lezen voor meerdere dingen van groot belang is. Lezen helpt tegen stress en ter afleiding en ontspanning. Daarnaast activeren we met lezen de goede netwerken in onze hersenen, en houden we onze hersenen vitaal. De leesdrang om meer te lezen is er echter wel. Hoe gaan we weer meer lezen? De oplossing hiervoor begint volgens hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder bij bewustwording. We moeten ons bewust zijn dat we echt moeite moeten doen. We moeten ons cognitief inspannen om te ontspannen, ter afleiding en om onze hersenen te trainen. Op die manier houden we onze hersenen zo gezond en vitaal mogelijk. Dat is de kracht van lezen.
