Het verwerpen van een erfenis: gevolgen voor de woning en woningontruiming
9 april 2025 09:18
Wanneer een dierbare overlijdt, komt er vaak veel op nabestaanden af. Naast het verdriet moeten er ook praktische en juridische zaken geregeld worden. Eén van de belangrijkste beslissingen die een erfgenaam moet nemen, is of hij of zij de erfenis aanvaardt of verwerpt. Het verwerpen van een erfenis kan om verschillende redenen gebeuren, bijvoorbeeld omdat de overledene schulden nalaat. Maar wat betekent zo'n verwerping voor de woning van de overledene? En wie is er dan verantwoordelijk voor de woningontruiming? In dit artikel leggen we het uit.
Wat betekent het verwerpen van een erfenis?
Een erfenis bestaat uit bezittingen én schulden. Als erfgenaam kun je ervoor kiezen om de erfenis:
- Zuiver te aanvaarden (je accepteert zowel bezittingen als schulden),
- Beneficiair te aanvaarden (je accepteert de erfenis onder voorbehoud van schulden),
- Of te verwerpen (je doet volledig afstand van de erfenis).
Wanneer je een erfenis verwerpt, doe je juridisch gezien alsof je nooit erfgenaam bent geweest. Je hebt dan geen recht op de bezittingen van de overledene, maar bent ook niet aansprakelijk voor eventuele schulden.
Waarom kiezen mensen ervoor een erfenis te verwerpen?
De meest voorkomende reden om een erfenis te verwerpen is de aanwezigheid van (grote) schulden. In dat geval wil je als erfgenaam voorkomen dat je persoonlijk aansprakelijk wordt voor deze schulden. Ook emotionele redenen kunnen een rol spelen, bijvoorbeeld bij een verstoorde familieband.
Een andere reden kan zijn dat de baten (de waardevolle bezittingen) minimaal zijn of ontbreken, terwijl de lasten (zoals een huurwoning die snel leeg moet) direct veel werk en kosten met zich meebrengen.
Wat gebeurt er met de woning bij het verwerpen van een erfenis?
Zodra je de erfenis hebt verworpen, heb je geen zeggenschap of verantwoordelijkheid meer over de nalatenschap – dus ook niet over de woning van de overledene. Wat er vervolgens gebeurt, hangt af van het type woning:
1. Huurwoning
Als de overledene in een huurwoning woonde, wordt het huurcontract in principe automatisch beëindigd zodra de verhuurder op de hoogte is van het overlijden. Dit gebeurt doorgaans binnen één maand. Omdat jij als erfgenaam de erfenis hebt verworpen, mag je de woning officieel niet ontruimen of betreden – zelfs niet om persoonlijke bezittingen op te halen. Alles wat nog in de woning aanwezig is, valt onder de nalatenschap.
In zo'n geval is het aan de volgende erfgenamen in de lijn (bijvoorbeeld broers/zussen, neven/nichten) om de keuze te maken: aanvaarden zij de erfenis wel of ook niet? Als ook zij verwerpen, dan wordt uiteindelijk een curator aangesteld door de kantonrechter om de nalatenschap af te handelen.
2. Koopwoning
Bij een koopwoning ligt het iets ingewikkelder. De woning maakt deel uit van de nalatenschap. Als je de erfenis verwerpt, ben je dus niet verantwoordelijk voor de verkoop, het beheer of het betalen van de hypotheek. Net als bij een huurwoning geldt dat de verantwoordelijkheid dan doorschuift naar de volgende erfgenaam in rang. Pas als iedereen de erfenis verwerpt, komt de nalatenschap uiteindelijk terecht bij de Staat der Nederlanden (de zogenoemde ‘vererfing bij onbeheerde nalatenschap’).
De woning blijft tot die tijd formeel in het bezit van de nalatenschap. Dit betekent ook dat de woning niet zomaar mag worden betreden of ontruimd zonder toestemming van de bevoegde persoon (de nieuwe erfgenaam, executeur of curator).
Wie is verantwoordelijk voor de woningontruiming?
Zodra je een erfenis verwerpt, heb je geen juridische bevoegdheid meer om de woning te ontruimen – ook niet als je dat goedbedoeld wilt doen. Dit betekent dat je het niet zelf mag regelen en ook geen spullen uit de woning mag halen. Doe je dit toch, dan kan dit geïnterpreteerd worden als een ‘zuivere aanvaarding’ van de erfenis, met alle financiële gevolgen van dien.
De verantwoordelijkheid voor de woningontruiming ligt dus bij:
- De volgende erfgenamen in rang, als zij de erfenis nog niet verworpen hebben;
- Een benoemde executeur of erfgenaam die de nalatenschap beneficiair of zuiver heeft aanvaard;
- Of – als niemand zich meldt – bij een door de rechtbank aangestelde curator.
Wat als er snel gehandeld moet worden?
In de praktijk komt het vaak voor dat een woning snel ontruimd moet worden – bijvoorbeeld bij een huurwoning waarvan de verhuurder op korte termijn de sleutel terug wil. Dit kan tot een lastig dilemma leiden, zeker als niemand de erfenis wil aanvaarden.
In dit soort situaties kan het verstandig zijn om een gespecialiseerd bedrijf in te schakelen dat ervaring heeft met het huis leeghalen na overlijden en zorgvuldig omgaat met zowel emotionele als juridische aspecten. Zij kunnen ondersteuning bieden aan familieleden, verhuurders of executeurs zonder dat er sprake hoeft te zijn van juridische aansprakelijkheid bij de erfgenamen zelf.
Een andere mogelijkheid is dat de verhuurder of hypotheekverstrekker een verzoek doet aan de rechtbank om een vereffenaar aan te stellen, die dan verantwoordelijk wordt voor de ontruiming en verdere afhandeling.
Kosten van de ontruiming
De kosten van de woningontruiming worden in beginsel betaald uit de nalatenschap. Als niemand de erfenis accepteert en de Staat uiteindelijk eigenaar wordt, dan gebeurt er meestal weinig: de Staat handelt alleen noodzakelijke zaken af en laat de woning vaak leeg opleveren door de verhuurder, waarbij de inboedel wordt opgeslagen of vernietigd.
Als de woning koop is, kunnen eventuele kosten van ontruiming en verkoop ook via de nalatenschap worden betaald – maar alleen als er baten zijn. Zijn er geen baten, dan blijven de schuldeisers met lege handen staan.
Praktische tips bij het verwerpen van een erfenis
- Dien de verwerping officieel in bij de rechtbank. Dit gebeurt via een verklaring bij de griffie van de rechtbank in het arrondissement waar de overledene woonde.
- Kom niet in de woning van de overledene. Laat je niet verleiden om alvast op te ruimen of spullen uit te zoeken – dit kan als aanvaarding gelden.
- Informeer direct de verhuurder of hypotheekverstrekker. Zij kunnen dan tijdig actie ondernemen.
- Raadpleeg een notaris of juridisch adviseur. Zeker als er onduidelijkheid is over wie de volgende erfgenamen zijn of wat je rechten en plichten zijn.
Verwerpen of aanvaarden: neem geen overhaaste beslissing
Het verwerpen van een erfenis is een verstandige keuze als er (veel) schulden zijn, maar het brengt ook praktische en juridische gevolgen met zich mee – vooral voor de woning van de overledene. Als je de erfenis verwerpt, mag je niets doen met de woning of inboedel. De verantwoordelijkheid voor de woningontruiming ligt dan bij de volgende erfgenamen of, uiteindelijk, bij een door de rechtbank aangewezen curator.
